Reisblog Schotland van Fox reisspecialist Kathryn

De William Shakespeare van Schotland is Robert Burns, dé bekendste Schotse dichter. Doet Auld Lang Syne je bekend in de oren klinken? Dat is zijn populairste werk en is wereldwijd bekend.

André Hazes gebruikte in 1988 de melodie van Auld Lang Syne voor de Oranje-evergreen Wij houden van Oranje (Nederland oh Nederland) en de rest is geschiedenis. En als Rod Stewart Auld Lang Syne onder begeleiding van viool- en doedelzakmuziek begint te zingen, laat dit geen enkele Schot onberoerd.

Na 250 jaar zijn Burns’ gedichten en liederen nog altijd immens populair. Zijn beste werk gaf inzicht in het leven van de kansarme bevolking en zijn hoop op gelijkheid en een betere wereld. Hij schreef over de natuur, de liefde, de menselijke geest, de dood en het leven. 

Jaarlijks wordt op 25 januari (Burns Night) Robert Burns gevierd. Op deze avond komen liefhebbers bijeen voor een Burns supper. Deze traditie, gestart door zijn vrienden, blijft tot de dag van vandaag onveranderd. De avond begint met het verwelkomen van de haggis: het gedicht To A Haggis wordt voorgedragen en er wordt geproost met whisky. Na het diner van haggis, neeps en tatties wordt de avond afgesloten met het zingen van Auld Lang Syne.

Thuis in Nederland voeren we deze traditie ook door. Mijn moeder maakt elk jaar voor ons een Burns supper. Zingen doen we onszelf niet aan, maar wat Schotse deuntjes uit de speaker doen ook eer aan deze icoon!

Mijn fijnste herinneringen zijn de loch-dagen. De paklijst: warme kleding, fleecedekens, campingstoelen, een kleine barbecue en genoeg eten om een dorp mee te voeden. Zittend aan het water, onder de - hoogstwaarschijnlijk grijze - wolken. De benen omwikkeld met een fleece deken. Een warm broodje met square sliced sausage in de ene hand, een koud blikje Irn-Bru in de andere. Gooi daar een prachtig uitzicht bovenop en je hebt het perfecte Schotse uitje.

Over de Schotse meren, lochs, is er beslist een consensus: ze zijn stuk voor stuk schitterend. Vaak honderden meters diep en omringd door bossen, heuvels en gebergten.

Leuke weetjes over de Schotse lochs
✓ Loch Morar is de diepste
✓ Loch Awe is de langste
✓ Loch Ness zou een monster huisvesten genaamd Nessie…
✓ Loch Lomond heeft de grootste oppervlakte. Tip: klim naar de top van Conic Hill of Ben Lomond voor een bijzonder uitzicht op Loch Lomond, de bergen en de eilanden.
✓ Bij Loch Goil - een zeeloch - kun je zeehonden spotten
✓ In Loch Tay liggen 18 eeuwenoude crannogs (door mensen aangemaakte eilanden), de meesten bevinden zich onder water

Tijdens een autorondreis zijn het de ideale pitstops voor een picknick aan het water en wandelingen.

Met zijn unieke woorden, een rollende ‘r’ en vleugje humor is de Schotse taal voor velen niet de makkelijkste. Om dezelfde redenen geeft dit het ook zijn charme.

Wee (klein) wordt voor alles gegooid, of het nu over een klein glaasje whisky (wee dram of whisky) of een klein meisje of jongen (wee lassie/laddie) gaat.

Bonnie en braw zijn veelgebruikte woorden voor mooi. Instemmen doe je met aye (ja) en iets niet begrijpen uit je met ah dinnae ken (ik weet het niet).

Een loch is een meer, een glen is een vallei en een ben is een berg. Een coo (spreek uit als: ku) is een koe en je achterste heet bahookie. Neeps (knolraap) en tatties (aardappelen) eet je bij je haggis, met een bevvy (drankje). Luidruchtig? Dan doet haud yer wheesht (houd je mond) je de mond snoeren. Ook onzin aan het uitkramen? Dan gooien ze er een stop yer haverin’! achteraan.


Een paar bonnie Schotse uitspraken
✓ Wur tearin’ the tartan - we hebben een goed gesprek.
✓ Yur bum’s oot the windae - je liegt of je overdrijft. Letterlijk vertaald: je billen hangen uit het raam.
✓ Yur lookin’ a wee bit peelie-wally - je ziet er een beetje bleekjes uit.
✓ Ye make a better door than a windae - je verpest mijn uitzicht, ga uit de weg. Letterlijk vertaald: je bent een betere deur dan een raam. Oftewel, ik kan niet door je heen kijken.

Elk Schots huis heeft minstens een fles in de kast staan van het gouden nectar: whisky. Mijn ouders hebben diverse Schotse whisky’s staan, waar af en toe een wee dram van gedronken wordt. Terwijl mijn tante en oom juist een enorme kast hebben, die gevuld is met onaangeroerde flessen whisky van tientallen jaren oud. Sommigen zitten zelfs nog in de doos.

Zelf ben ik geen fan van whisky (mijn voorouders zouden zich in hun graf omdraaien!). Wel vind ik het leuk om een tour te doen in een whiskydistilleerderij. Een van de leukste wist-je-datjes? Katten waren door de eeuwen heen de beste vrienden van de distilleerderijen. Ze vingen namelijk muizen, die maar al te graag rondhangen bij de gerst. Zo was een distilleerderij muisvrij en de katten kregen een goed gevulde maag en een warm bed. Win-win! Neem Towser: ze werd bijna 24 jaar oud en ving in haar leven meer dan 28.000 muizen! Dit deed ze in de Glenturret distilleerderij, de oudste van het land.

Tegenwoordig zijn deze muizenjagers niet meer nodig. Maar om het Schotse distilleerderij-plaatje compleet te maken en de eer van de kattenvoorouders hoog te houden, zie je nog altijd de spinnende viervoeters in distilleerderijen.

Nog meer leuke whisky-weetjes
✓ Whisky wordt ook water of life genoemd. Dit komt van het Gaelic-woord voor whisky: uisge beathe (spreek uit als: ishka baha).
✓ Schotse whisky - of Scotch whisky - mag alleen Scotch whisky genoemd worden als het minimaal drie jaar in houtvaten heeft gerijpt. Gewoonlijk rijpen ze nog veel langer.
✓ Jaarlijks verdampt er ongeveer 2% van de whisky in de vaten. Dit noemen ze de angel’s share.
✓ Werelds duurste whisky ging voor 2,7 miljoen dollar over de toonbank!

In een dag de Schotse cultuur meemaken? Ga naar de Highland Games, waar stoere, sterke, Schotse mannen en vrouwen in kilts hun kracht en uithoudingsvermogen testen. Deze eendaagse buitenevenementen zijn een samensmelting van alles wat Schots is en vinden overal in het land plaats tussen mei en september. De dagen zijn gevuld met kracht competities, live muziek, Highland dancing, spelletjes voor kinderen en genoeg eetkraampjes om jezelf te voorzien van een volwaardige Schotse proeverij.

Er wordt met hamers gegooid, touwgetrokken en heuvels op en af geracet. Zie je een haggis door de lucht vliegen? Dan ben je in de buurt van het haggis hurling, waarbij een haggis zo ver mogelijk gegooid wordt. Zelf vind ik de caber toss (paalwerpen) het meest indrukwekkend. Daarnaast doet het horen van de marcherende doedelzakspelers en trommelaars mijn lichaam vullen met Schotse trots. Tijdens de dansvoorstellingen, zoals de bekende Highland Fling, tonen kleurrijk geklede dansers hun vlotte voetenwerk.

Check dus tijdens je autorondreis de Highland Games agenda voor een gezellige stop vol Schotse glorie en cultuur.

Op een paar uur rijden van Edinburgh bevind je je al diep in de Hooglanden. Een rit naar het dorp Glencoe voert door de kilometerslange gelijknamige vallei: een adembenemend decor van grillige pieken, diepe kloven en kletterende watervallen. Hier en daar steken schapen, Schotse Hooglanders en wilde herten hun kop omhoog. En na je dag door de Schotse wildernis, is er geen betere afsluiter dan neerploffen in een bruine pub met een flink bord fish and chips en een halve liter cider.

Routetips
Rijd je van Glasgow naar Glencoe? Reis dan via het Loch Lomond & the Trossachs National Park en maak onderweg een pitstop bij Loch Lomond, het grootste meer van het land.
Rijd je vanaf Edinburgh? Een kleine 5 minuten van de route af ligt Killin, waar de Falls of Dochart (watervallen) krachtig door het kleine dorp stromen. Zeker een tussenstop waard.

Schotland is een land van mythes, legendes, spookverhalen en folklore. Het Schotse landschap en de natuurlijke schoonheid ademen mysterie. Het monster van Loch Ness, spookverhalen van het ondergrondse leven in Edinburgh, een vampier die Glasgow terroriseerde, feeën die tunnels en grotten bewonen en geesten van doedelzakspelers: ongezien, maar niet ongehoord… Overal waar je komt, is er wel een spannend verhaal te ontdekken.

Een bekende mythe is die van de Kelpies: watergeesten - vaak in de vorm van een paard - die de lochs en rivieren kwellen. Kwam een nietsvermoedende voorbijganger dicht langs het water? Dan veranderde de kelpie van vorm om de persoon te lokken en uiteindelijk het water in te sleuren…

Tip van Kathryn
Langs de snelweg tussen Falkirk en Grangemouth zie je ze uitsteken: de Kelpies zijn in het Helix Park vereeuwigd. Maak tijdens je autorondreis zeker een stop in het park om deze 30 meter hoge sculpturen te bewonderen. In de avond zijn ze prachtig belicht.

Al meer dan 100 jaar heeft Glasgow een bloeiende muziekscene en de stad kreeg niet voor niets de status Unesco City of Music. Muziek is het kloppende hart van deze stad.

Ontdek de geschiedenis van de doedelzak in The National Piping Centre, tevens een verzamelplek voor live doedelzakspelers. Bezoek de bekende King Tut’s Wah Wah Hut, waar Oasis beroemd werd. In het Britannia Panopticon ontdek je ongelofelijke verhalen over de oudste nog bestaande concertzaal ter wereld.

Een avondje dansen op traditionele livemuziek doe je tijdens de ceilidh van Sloans. Aanstormend muziektalent vind je onder andere in het Glad Café. De grote namen vullen de OVO Hydro en het legendarische Barrowlands Ballroom.

Liever klassiek? In de Royal Conservatoire of Scotland - een van de top drie scholen ter wereld om podiumkunsten te studeren - worden tijdens lunchtijd concerten gehouden.

Muziektips voor on the road
Luister eens naar deze bekende en minder bekende Schotse muziektalenten: Paolo Nutini, Franz Ferdinand, Tom Walker, The Proclaimers, Biffy Clyro, Callum Beattie, The View, Simple Minds, Gus Harrower, Calvin Harris, Annie Lennox, Chvrches, Lewis Capaldi, KT Tunstall, Amy McDonald, Bay City Rollers, Twin Atlantic.

Zelf raak ik niet uitgepraat over de Schotse hoofdstad. Een van de tofste dingen om te doen in Edinburgh, is de hoofdstad bewonderen vanaf een van de vele uitzichtpunten.

Arthur’s Seat
Dit is een 350 miljoen jaar oude, uitgedoofde vulkaan. De nu met gras bedekte heuvel staat in het Holyrood Park, waar zich een scala aan meren, kliffen en heuvels bevindt. Zet op de top je voeten stevig op de grond (denk aan zo’n windkracht 4 of 5) en geniet van een 360 graden uitzicht over de stad, omliggende heuvels en zee. De wandeling naar de top duurt ongeveer 30 tot 90 minuten afhankelijk van jouw snelheid en gekozen route. Neem zo’n 2 of 3 uur om op je gemak van de uitzichten te genieten. Ga op een dag dat het niet regent en niet te hard waait.

Calton Hill
In het centrum van Edinburgh bevindt zich ook de vulkanische heuvel Calton Hill. Nog geen 10 minuten omhoog lopen en je vindt niet alleen een panoramisch uitzicht over de stad, maar ook een verzameling aan belangrijke monumenten.

The National Museum of Scotland
Het museum biedt een mix van oude en nieuwe architectuur en de talloze tentoonstellingen en heeft op de zevende verdieping een dakterras.

Augustustip: Edinburgh Fringe
Edinburgh wordt elk jaar in augustus - drie weken lang - omgetoverd tot een gigantisch podium. Het Edinburgh Fringe Festival is het grootste kunstfestival ter wereld. Een explosie van theater, opera, cabaret, muziek, circus, dans… Op honderden locaties - theaters, bioscopen, maar ook in cafés en zelfs bussen - worden duizenden shows georganiseerd.  De straten zijn gevuld met bezoekers en artiesten van over de hele wereld. Op elke vierkante meter is er wel wat te zien. Van enkelingen op zelfgemaakte podia en vuurspuwers op straat tot complete musicals en circusacts in theaters. Noem het maar op, er is écht voor ieder wat wils.

Doe vooraf onderzoek naar shows die je wilt zien. Er zijn veel gratis voorstellingen, maar voor de grotere heb je kaartjes nodig en die raken snel uitverkocht. Laat echter ook ruimte voor spontaniteit. Wandel door de straten en je wordt gebombardeerd met flyers voor verschillende shows. Of misschien hoor je tijdens je koffiepauze anderen wel praten over een toffe voorstelling. The Edinburgh Fringe is een soort ontdekkingsreis!

Schotland heeft een verfijnde keuken, plus van alles ertussenin. Tijdens mijn bezoeken kan ik het niet nalaten minstens één keer te ‘zondigen’. Het zijn de smaken en geuren van liefdevolle herinneringen aan het land en mijn familie.

Schotse klassiekers
✓ Voor ontbijt: een broodje (bap) met square sliced sausage (kruidige vierkante worst), daarnaast een tattie scone (soort aardappel-platbrood).
✓ Op een koude, regenachtige dag: ga de pub in voor haggis met neeps and tatties.
✓ Chippies: afhaal fish and chips met de Schotse frisdrank Irn-Bru (cola staat hier op nummer 2)
Om maar te beginnen over de talloze zoetigheden die de vitrines in de deli’s (delicatessenwinkels) vullen…